ฐานเทวาลัยพระคเณศ


เมืองศรีมโหสถและตำแหน่งที่ตั้งของฐานเทวาลัยพระคเณศ 

     ชาวศรีมโหสถสร้างเทวาลัยฮินดูขึ้นกลางเมืองฯ เพื่อประดิษฐานพระคเณศ (โบราณสถานหมายเลข ๒๒) เทพแห่งศิลปวิทยาการและขจัดอุปสรรค รูปเคารพศิลาองค์ใหญ่ (สูง ๑.๗๐ เมตร) และเก่าแก่องค์หนึ่ง (พุทธศตวรรษที่ ๑๑ - ๑๒ หรือ ๑,๕๐๐ ปีมาแล้ว) ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้นี้ ประดิษฐานเป็นองค์ประธานของเทวาลัยบนแท่นฐานใหญ่ที่สุด เทวรูปพระคเณศและแท่นฐานนี้พบเป็นชิ้นส่วนแตกหักจากการขุดค้นทางโบราณคดีในพุทธศักราช ๒๕๑๑ ปัจจุบันได้รับการอนุรักษ์และจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ปราจีนบุรี

     จากการขุดค้นทางโบราณคดีในพื้นที่ ๒๐๐ ตารางเมตร ปรากฏฐานหรือแนวศิลาแลงประกอบอิฐ ๑๗ แห่ง บางแห่งสร้างทับซ้อนกันหลายยุคสมัย บ้างเป็นฐานรูปเคารพ บ้างเป็นแท่นประกอบพิธีกรรม บางส่วนเป็นระเบียง ช่องทางเดิน ฯลฯ พบศาสนวัตถุบางอย่างอายุพุทธศตวรรษที่ ๑๘ - ๑๙ ทำให้ทราบว่าพื้นที่นี้เป็นศาสนสถานสืบเนื่องมาไม่น้อยกว่า ๘๐๐ ปี


แผนผังของฐานเทวาลัยพระคเณศ หลังการขุดค้นทางโบราณคดี

 

รูปแบบสันนิษฐานของเทวาลัยที่ประดิษฐานพระคเณศ

พระคเณศ จัดแสดงที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ปราจีนบุรี

     โบราณสถานเมืองศรีมโหสถได้รับการขึ้นทะเบียน ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ ๕๒  วันที่ ๘ มีนาคม ๒๔๗๘